Joodse Begraafplaats in Groenlo

Eduard Huisman 

24 - 5 - 2023

Een Bierbrouwerij en een Joodse begraafplaats (JBP) wat hebben die nu met elkaar te maken, zult u zich misschien afvragen?

In het Gelderse Groenlo, ook wel Grolle genoemd, lag de bierbrouwerij uit 1715 aan de overkant van de stadsgracht. 

Reden om bij de aanleg van deze Beth Hachaim (Joodse naam voor een Joodse begraafplaats) op de stadswallen van deze vesting die ooit behoorde aan de Habsburgse Nederlanden een stenen muur te bouwen, die aan de bovenkant voorzien was van scherven van de bierflesjes van de pijpjes en beugelflessen, die tijdens het productieproces van het gerstenat kapot waren gevallen. 

Zo konden ongewenste bezoekers buiten de begraafplaats gehouden worden   

Op de Joodse begraafplaats aan de rand van de oude vesting van Groenlo werd voor het eerst begraven in 1840. Al in de 18e eeuw waren er Joden in de omgeving van Groenlo, een fenomeen dat men door heel Nederland in de provincies langs onze oostgrens tegenkwam. Vanuit Midden - en Oost-Europa waren de Joden mede door de heftige godsdienstoorlogen een eeuw eerder, naar de relatief rustige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden getrokken en vond men daar zijn nering in o.a. de kleinhandel. Vooral in de agrarische streken van ons land zag men veelal Joden als veekooplieden.. Slechts enkele families uit Groenlo  overleefden de Shoa. Diverse van hen trokken nadien naar de grote steden of gingen verder weg naar Amerika, Australië of Israël. Wat er bleef was de Joodse begraafplaats aan de Kanonswal aan de rand van de oude vesting van Grolle. De synagoge werd verkocht en werd een woonhuis, niet ver van de JBP. Door de decimering van het aantal Joden in Groenlo, was de financiële basis om de begraafplaats te onderhouden uiterst beperkt. De pijn in de Joodse gemeenschap over het verlies van ruim 3/4 van alle familie en bekenden (maakte dat er in de jaren na WO II geen tijd, geld en energie was om de JBP adequaat te onderhouden. Pas in 2012, toen ook de Stichting Stolpersteine Groenlo actief werd, ontstond er een bewustwording in de bevolking van Groenlo welk aandeel de Joodse bevolking aan de stad en de omgeving had gehad. Nazaten van hen die het hadden overleefd, kwamen van over de gehele wereld om struikelstenen te leggen voor de panden waar hun familie ooit had gewoond. Het was een aanzet om de JBP qua aanzien op te knappen. 

De contacten met NIK werden aangehaald en een warme band maakte het mogelijk dat mede in het kader van de overheidssubsidie "Erfgoed Telt 2018" de renovatie van het metaheirhuis ter hand genomen kon worden, De hevige voorjaarsstorm van 17 februari 2022 maakte dat een als zwak aangemerkte beuk, die nog niet was verwijderd, een enorme ravage aanrichtte op de JBP en twee oude graven uit de 18e eeuw verstoorde.  In de buitenmuur ontstond een enorme bres, die de JBP een troosteloze aanblik gaf. Na ruim een jaar is de schade aan de muur inmiddels hersteld. De stobbe, het restant van de wortelstronk van de beuk, is de stille getuige van de gewraakte storm, alsmede de twee omgevallen matseiwes (grafstenen). Onlangs is er tussen de gemeente Oost-Gelre, de vrijwilligers uit Grolle en vertegenwoordigers van het NIK een gesprek gevoerd waarbij de begraafplaats als pijler van Nederlands Joods Cultureel Erfgoed een rol zal gaan spelen. De goede zin tussen partijen staat vast. Er zal echter nog veel water door de Slinge moeten stromen eer dat alle plannen gerealiseerd zullen zijn. Streven is om e.e.a. te realiseren voordat in 2027 het feit gevierd wordt dat Groenlo dan 750 jaar stadsrechten heeft. Hiervoor zal dan door de gemeente meer geld op de begroting staan om dit stuk cultuur meer op de kaart te zetten.

https://www.facebook.com/10006...